Phân bón là sản phẩm có chức năng cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng
hoặc có tác dụng cải tạo đất, trong thành phần chứa một hoặc nhiều yếu tố dinh
dưỡng vô cơ đa lượng, trung lượng, vi lượng, đất hiếm, hữu cơ, axit amin,
vitamin, axit humic, axit fulvic, vi sinh vật có ích, có một hoặc nhiều: chất
giữ ẩm, chất hỗ trợ tăng hiệu suất sử dụng phân bón, chất điều hoà sinh trưởng
thực vật, chất phụ gia, yếu tố hạn chế sử dụng.
Thành
phần của phân bón, bao gồm:
2.1.Yếu tố dinh dưỡng vô cơ:
a)Yếu tố dinh dưỡng đa
lượng:gồm có Đạm ký hiệu là N (tính bằng N tổng số); Lân ký hiệu là P
(tính bằng P2O5 hữu hiệu) và Kali ký hiệu là K (tính bằng
K2O hữu hiệu) dạng dễ tiêu cây trồng có thể dễ dàng hấp thu được.
b)Yếu tố dinh dưỡng
trung lượng: gồm có Can xi (được tính
bằng Ca hoặc CaO), Magiê (được tính bằng Mg hoặc MgO), Lưu huỳnh (được tính bằng
S) và Silíc (được tính bằng Si hoặc SiO2 hoà tan) dạng dễ tiêu cây
trồng có thể dễ dàng hấp thu được.
c)Yếu tố dinh dưỡng vi lượng: gồm có Bo (được tính bằng B), Co ban (được tính bằng Co), Đồng
(được tính bằng Cu hoặc CuO), Sắt (được tính bằng Fe), Mangan (được tính bằng
Mn hoặc MnO), Molipđen (được tính bằng Mo) và Kẽm (được tính bằng Zn hoặc ZnO)
dạng dễ tiêu cây trồng có thể dễ dàng hấp thu được.
d)Yếu tố dinh dưỡng đất
hiếm: gồm có 17 nguyên tố sau: Scandium (số
thứ tự 21), Yttrium (số thứ tự 39) và các nguyên tố trong dãy Lanthanides (số
thứ tự từ số 57-71: Lanthanum, Cerium, Praseodymium, Neodymium, Promethium,
Samarium, Europium, Gadolinium, Terbium, Dysprosium, Holmium, Erbium, Thulium,
Ytterbium, lutetium) trong bảng tuần hoàn Mendêleép).
2.2.Yếu tố dinh dưỡng hữu cơ:
Bao gồm
các thành phần: chất hữu cơ, axit amin, vitamin, axit humic, axit fulvic, …
2.3.Yếu tố vi sinh vật:
Bao gồm
các Vi sinh vật có lợi như VSV cố định đạm, phân giải lân, phân giải xenlulo…
2.4.Các yếu tố hạn chế sử dụng:
Là các
kim loại nặng gồm: Asen (As), Cadimi (Cd), Chì (Pb), Thuỷ ngân (Hg), Ti tan
(Ti) Crôm (Cr) hoặc các vi khuẩn gây bệnh gồm: vi khuẩn E.coli, Salmonella hoặc
các chất độc hại khác như: biuret, axit tự do với hàm lượng cho phép được quy định
tại quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.
Ngoài ra, trong phân bón còn có chứa chất giữ ẩm, chất hỗ trợ
tăng hiệu suất sử dụng phân bón, chất điều hoà sinh trưởng thực vật, chất phụ
gia…
Phân
loại phân bón ?
3.1.Phân loại theo thành phần: gồm
phân bón vô cơ, phân bón hỗn hợp, phân bón vi sinh vật
3.1.1.Phân bón vô cơ:gồm phân khoáng thiên nhiên hoặc phân hoá học, trong thành phần
có chứa một hoặc nhiều yếu tố dinh dưỡng vô cơ. Bao gồm các loại: phân khoáng
đơn, phân phức hợp, phân khoáng trộn.
a)Phân khoáng đơn: là loại trong thành phần chỉ chứa một yếu tố dinh dưỡng đa lượng
N hoặc P2O5 hữu hiệu hoặc K2O hữu hiệu.
b)Phân phức hợp: là loại phân được tạo ra bằng phản ứng hoá học, có chứa ít nhất
hai (02) yếu tố dinh dưỡng đa lượng.
c)Phân khoáng trộn: là loại phân được sản xuất bằng cách trộn cơ học từ hai hoặc
ba loại phân khoáng đơn hoặc trộn với phân phức hợp, không dùng phản ứng hoá học.
3.1.2.Phân hỗn hợp: là loại
phân bón trong thành phần có chứa từ hai (02) yếu tố dinh dưỡng khác nhau (vô
cơ, hữu cơ, vi sinh vật, các yếu tố dinh dưỡng khác) trở lên, bao gồm các loại
phân hữu cơ chế biến công nghiệp, phân hữu cơ sinh học, phân hữu cơ khoáng,
phân hữu cơ vi sinh
a)Phân hữu cơ chế biến
công nghiệp: là loại phân bón được sản
xuất từ nguyên liệu hữu cơ, được chế biến theo quy trình công nghệ lên men công
nghiệp, có hàm lượng chất hữu cơ, ký hiệu là HC (tính bằng HC tổng số) và các
chỉ tiêu chất lượng đạt quy định của quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.
b)Phân hữu cơ sinh học: là loại phân bón được sản xuất từ nguyên liệu hữu cơ, được xử
lý lên men bằng vi sinh vật sống có ích hoặc được xử lý bằng các tác nhân sinh
học khác có các chỉ tiêu chất lượng đạt quy định của quy chuẩn kỹ thuật quốc
gia.
c)Phân hữu cơ khoáng: là loại phân bón được sản xuất từ phân hữu cơ chế biến công
nghiệp hoặc hữu cơ sinh học trộn thêm một hoặc một số yếu tố dinh dưỡng vô cơ,
trong đó có ít nhất một yếu tố dinh dưỡng vô cơ đa lượng đạt quy định của quy
chuẩn kỹ thuật quốc gia.
d)Phân hữu cơ vi sinh: là loại phân bón được sản xuất từ nguyên liệu hữu cơ có chứa
ít nhất một loại vi sinh vật sống có ích có mật độ và hoạt tính đạt quy định của
quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.
3.1.3.Phân vi sinh vật:là loại phân bón trong thành phần có chứa một hoặc nhiều loại vi
sinh vật sống có ích bao gồm: nhóm vi sinh vật cố định đạm, phân giải lân, phân
giải xenlulo, vi sinh vật đối kháng, vi sinh vật tăng khả năng quang hợp và các
vi sinh vật có ích khác có mật độ và hoạt tính đạt quy định của quy chuẩn kỹ thuật
quốc gia.
3.2.Phân loại theo chức năng: phân
bón bao gồm phân bón lá, phân bón rễ
3.2.1.Phân bón lá: là các loại phân
bón thích hợp cho việc phun trực tiếp vào thân, lá và thích hợp cho cây hấp thu
dinh dưỡng qua thân, lá.
3.2.2.Phân bón rễ: là các loại phân
bón được bón trực tiếp vào đất hoặc vào nước để cung cấp chất dinh dưỡng cho
cây trồng thông qua bộ rễ.
Một
số loại phân bón phổ biến và vai trò của phân bón ?
Trên thị trường phân bón hiện nay, thành phần cũng như tên gọi
các loại phân bón rất đa dạng. Bao gồm một số loại sau:
4.1.Phân vô cơ đa lượng
4.1.1.Phân đạm: là tên gọi chung của
các loại phân bón vô cơ cung cấp đạm cho cây. Bón đạm thúc đẩy quá trình tăng
trưởng của cây, làm cho cây ra nhiều nhánh, phân cành, ra lá nhiều, lá có kích
thước to, màu xanh, lá quang hợp mạnh do đó làm tăng năng suất cây. Có các loại
phân đạm thường dùng sau:
a)Phân Urê CO(NH4)2: là loại phân có tỉ lệ N cao nhất chứa 44-48% N nguyên chất. Trên
thị trường có bán 2 loại phân urê có chất lượng giống nhau: Loại tinh thể màu
trắng, hạt tròn, dễ tan trong nước, có nhược điểm hút ẩm mạnh. Loại có dạng
viên, nhỏ như trứng cá. Loại này có thêm chất chống ẩm nên dễ bảo quản, vận
chuyển nên được dùng nhiều trong nông nghiệp. Phân urê có khả năng thích ứng với
nhiều loại đất và cây trồng khác nhau, thường được dùng để bón thúc.
b)Phân amôn nitrat (NH4NO3): có chứa 33-35% N, có dạng tinh thể muối kết tinh có màu vàng
xám, dễ chảy nước, dễ tan trong nước, dễ vón cục, khó sử dụng và bảo quản. Là
loại phân sinh lý chua, nhưng có thể bón cho nhiều loại cây trồng trên nhiều loại
đất khác nhau.
c)Phân đạm sunphat (NH4)2SO4: còn gọi là phân SA, chứa 20-21% N, 39% S. Có dạng tinh thể, mịn,
màu trắng ngà hoặc xanh xám, có mùi nước tiểu, vị mặn và hơi chua nên nhiều nơi
gọi là phân muối diêm. Dễ tan trong nước, không vón cục, thường ở trạng thái
tơi rời, dễ bảo quản, dễ sử dụng. Dùng để bón thúc cho tất cả các loại cây trồng
trên nhiều loại đất khác nhau trừ đất bị phèn, bị chua.
d)Phân đạm clorua (NH4Cl): chứa 24-25% N. Có dạng tinh thể mịn, màu trắng hoặc vàng ngà, dễ
tan trong nước, ít hút ẩm, không bị vón cục. Là loại phân sinh lý chua, nên bón
kết hợp với lân và các loại phân bón khác. Ở vùng khô hạn, đất nhiễm mặn không
nên bón đạm clorua.
e)Phân Xianamit canxi: chứa 20-21% N, 20-28% vôi, 9-12% than. Có dạng bột, màu xám tro
hoặc trắng, không có mùi khai. Thường dùng để bón lót, không dùng để phun lên
lá, có thể khử được đất chua.
f)Phân phôtphat đạm (còn gọi là phôt phat amôn): có 16% N, 20% P. Có dạng viên, màu
xám tron hoặc trắng, dễ chảy nước, dễ tan trong nước. Được dùng để bón lót hoặc
bón thúc, thích hợp với đất nhiễm mặn.
4.1.2.Phân lân: có vai trò quan trọng
trong đời sống cây trồng. Kích thích sự phát triển của rễ, làm cho rễ đâm sâu
lan rộng nên cây ít đổ ngã, kích thích quá trình đẻ nhánh, nảy chồi, thúc đẩy
cây ra hoa kết quả sớm và nhiều, tăng đặc tính chống rét, chống hạn, chịu độ
chua, chống sâu bệnh hại…. Hiện nay, có một số loại phân lân như sau:
a)Phôt phat nội địa: là loại bột mịn, màu nâu thẫm hoặc nâu nhạt, chứa 15-25% P
nguyên chất. Dùng để bón lót, không dùng để bón thúc, có hiệu quả ở đất chua.
b)Phân apatit: là loại bột mịn, màu nâu đất hoặc xám nâu. Tỉ lệ lân thay đổi
tùy theo loại: loại apatit giàu có trên 38% lân, loại apatit trung bình có
17-38% lân, loại apatit nghèo có dưới 17% lân.
c)Supe lân: là loại bột mịn màu trắng, vàng xám hoặc xám thiếc, có chứa
16-20% lân nguyên chất và một lượng lớn thạch cao. Phân dễ hòa tan trong nước
nên dễ sử dụng, có thể dùng để bón lót hoặc bón thúc đều được.
d)Tecmo phôt phat (phân
lân nung chảy, lân Vân Điển): có dạng bột
màu xanh nhạc, gần như màu tro, có óng ánh; chứa 15-20% lân, 30% canxi, 12-13%
Mg, có khi có cả K. Phân này không tan trong trong nước nhưng tan trong axit yếu,
cây sử dụng dễ dàng, có thể dùng để bón lót hoặc bón thúc. Phân có hiệu quả tốt
cho đất cát nghèo, đất bạc màu, ít vi lượng hoặc đất chua.
e)Phân lân kết tủa: có dạng bột trắng, nhẹ, xốp trong giống vôi bột, chứa 27-31%
lân nguyên chất và 1 ít canxi. Phân này sử dụng tương tự như tecmophốt phát.
4.1.3.Phân kali: cung cấp dinh dưỡng
K cho cây, tăng khả năng chịu úng, chịu hạn, chịu rét và chống chịu sâu bệnh, tạo
cho cây cứng chắc, ít đổ ngã, tăng phẩm chất nông sản. Hiện có một số loại phân
kali sau:
a)Phân clorua kali: có dạng bột màu hồng hoặc xám đục, xám trắng, kết tinh thành hạt
nhỏ, chứa 50-60% K nguyên chất và một ít muối ăn. Đây là loại phân chua sinh
lý, có độ rời, dễ bón, có thể bón lót hoặc bón thúc, thích hợp cho nhiều vùng đất
trừ đất mặn.
b)Phân sunphat kali: có dạng tinh thể nhỏ, min, màu trắng, dễ tan trong nước, ít vón
cục; chứa 45-50% K nguyên chất, 18% S. Là loại phân chua sinh lý nhưng thích hợp
cới nhiều loại cây trồng.
c)Một số loại phân kali
khác:
-Phân kali – magie sunphat:
có dạng bột mịn màu xám, chứa 20-30% K2O, 5-7% MgO, 16-22% S, được sử
dụng hiệu quả trên đất cát nghèo, đất bạc màu.
-Phân Agripac của Canada:
có dạng khô, hạt to, không vón cục, chứa 61% K2O, thường dùng để trộn
với các loại phân bón khác.
-Muối kali 40%: có dạng muối
trắng kết tinh có lẫn một ít vảy màu hồng nhạt, chứa 40% K, sử dụng hạn chế
trên đất mặn.
4.1.4.Phân phức hợp và phân hỗn hợp:
Trên thị trường hiện có các loại sau:
loại 2 yếu tố (N-P, N-K, P-K), loại 3 yếu tố (N-P-K), loại 4 yếu tố (N-P-K-Mg).
a)Phân NP: gồm các thương hiệu sau:
-Phân Amophor: tỉ lệ N:P:K
là 1:1:0, chứa 18% N và 18% P2O5, dạng viên rời, dùng để
bón cho đất phù sa, đất phèn.
-Phân Diamophor (DAP): tỉ lệ
N:P:K là 1:2,6:0, chứa 18% N, 40% P2O5, thích hợp cho đất
phèn, đất bazan.
-Phân hỗn hợp: 20:20:0;
23:23:0; 10:10:0 dùng để bón lót.
b)Phân NK: gồm
-Phân kali nitrat: chứa 13%
N, 45% K2O, dùng để bón cho đất nghèo kali.
-Phân hỗn hợp: 30:0:10;
20:0:20; 20:0:10, dùng để bón vào cuối thời kỳ sinh trưởng của cây.
c)Phân PK: gồm
-Phân PK 0:1:3: chứa 55%
supe lân và 45% KCl, dùng cho đất bạc màu, đất cát nhẹ.
-Phân Amsuka: có tỉ lệ NPK là
1:0,4:0,8, được sản xuất bằng cách trộn amôn với supe lân đã trung hòa vào muối
KCl
-Phân nitro phoska: có 2 loại:
+ Loại có
tỉ lệ NPK là 1:0,4:1,3; được sản xuất bằng cách trộn muối nitrat với axit
photphoric; chứa 13% N, 5,7% P2O5, 17,4% K2O.
+ Loại có
tỉ lệ NPK là 1:0,3:0,9; được sản xuất bằng cách trộn muối nitrat với axit
sunphuric; chứa 13,6% N, 3,9% P2O5, 12,4% K2O.
-Phân Amphoska: có tỉ lệ
NPK là 1:0,1:0,8; chứa 17% N, 7,4% P2O5, 14,1% K2O.
-Phân viên NPK Văn Điển: có tỉ lệ
NPK là 5:10:3; trong phân ngoài chứa NPK còn có 6,7% MgO, 10-11% SiO2,
13-14% CaO.
-Phân hỗn hợp NPK 3 màu: do nhà
máy phân bón Bình Điền 2 sản xuất, có các dạng: 15:15:15; 20:20:15; 15:10:15;
16:16:8; 14:8:6; 15:15:6.
-Phân tổng hợp NPK: do nhà
máy phân bón Đồng Nai sản xuất, gồm các dạng: 16:16:8; 14:8:6; 10:10:5;
15:15:20.
4.2.Phân vô cơ trung và vi lượng
4.2.1.Phân trung lượng: thông
thường các nhà máy không sản xuất phân trung lượng riêng mà kết hợp vào các loại
phân đa lượng. Có một số loại phân trung lượng sau:
-Phân lưu huỳnh: phân supe
lân chứa 12% S, phân supe hạt kali chứa 18% S, phân sunphat amon (SA) chứa 23%
S, phân sunphat kali – magie chứa 16-22% S.
-Phân canxi: phân lân nung
chảy Văn Điển chứa 28-32% Ca, phân lân NPK Văn Điển chứa 13-14% CaO, phân supe
lân chứa 22-23% CaO.
-Phân magie: phân lân Văn
Điển chứa 17-20% Mg, phân sunphat – magie chứa 5-7% Mg, phân borat magie chứa
19% Mg.
4.2.2.Phân vi lượng: gồm
-Phân Bo: gồm phân axit
boric, phân borat natri, borat magie.
-Phân đồng
-Phân mangan: gồm sunphat
mangan, clorua mangan, pecmanganat kali.
-Phân Molipden: gồm
molipdat natri, molipdat amon.
-Phân kẽm: gồm sunphat kẽm,
clorua kẽm.
-Phân sắt
-Phân Coban
4.3.Phân bón lá
-Là những hợp chất dinh dưỡng,
có thể là các nguyên tố đa lượng, trung lượng hoặc vi lượng, được hòa tan trong
nước và phun lên cây để cây hấp thụ.
-Phân bón lá có thể là các
loại phân đơn như N, P, K, Cu, Zn,… Tuy nhiên phần lớn các loại phân bón qua lá
là những hỗn hợp các chất dinh dưỡng đa lượng và vi lượng ở dạng hòa tan trong
nước.
4.4.Phân hữu cơ
a)Phân chuồng: là phân do gia súc
thải ra như phân lợn, phân trâu bò ngựa, phân gà vịt… Thành phần dinh dưỡng của
phân chuồng gồm các đa lượng và vi lượng với hàm lượng tùy thuộc từng loại, thời
gian và phương pháp ủ phân.
b)Phân rác:là phân hữu cơ được chế biến
từ rác, cỏ dại, thân lá cây xanh, bèo tây, rơm rạ, chất thải rắn thành phố… được
ủ với một số phân men như phân chuồng, nước giải, lân, vôi… cho đến khi hoai mục.
c)Phân xanh: là loại phân hữu cơ,
sử dụng các loại bộ phận trên mặt đất của cây. Phân xanh thường được sử dụng
tươi, không qua quá trình ủ. Cây phân xanh thường là cây họ đậu hoặc cỏ lào,
cây quỳ dại…
4.5.Phân vi sinh vật: là những
chế phẩm trong đó có chứa các loài vi sinh vật có ích như vi khuẩn, nấm, xạ khuẩn.
Gồm một số loại sau:
a)Phân vi sinh vật cố định
đạm: có nhiều loài vi sinh vật có khả năng
cố định N từ không khí như tảo lam (Cyanobacterium), vi khuẩn Azotobacter,
Bradyrhizobium, Rhyzobium, xạ khuẩn Actinomyces, Klebsiella. Trên thị trường hiện
nay có một số loại như sau: phân nitragin, phân Rhidafo, phân Azotobacterin,
phân Azozin…
b)Phân vi sinh vật hòa
tan lân: gồm các vi sinh vật có khả
năng phân hủy lân như Aspergillus, Pseudomonas, Bacillus, Micrococens… Trên thị
trường có một số loại như: Phosphobacterin…
c)Phân vi
sinh vật kích thích tăng trưởng cây.
4.6.Các loại phân hữu cơ khác:
-Phân than bùn: như Biomix,
Biofer, Komix, Compomix, lân hữu cơ sinh học sông Gianh…
-Phân tro, phân dơi.
Đăng ký đánh giá, chứng nhận hợp quy phân bón ở đâu ?
VietCert - Trung
tâm Giám định và chứng nhận hợp chuẩn hợp quy
VIETCERT CENTRE